دانشجو نیوز -در دهه گذشته، جنبش دانشجویی ایران بیش از پیش نسبت به مسئله اقلیت های دینی و اقوام واکنش نشان داده است. تاسیس اتحادیه دمکراتیک دانشجویان کرد در سال ٨٣ نقطه عطفی در فعالیت های دانشجویی سال های اخیر در مناطق کردنشین غرب ایران بود. در همین زمینه سایت دانشجونیوز گفتگویی با آرش صالح از اعضای پیشین اتحادیه دمکراتیک دانشجویان کرد انجام داده است.
آقای صالح می گوید: جنبش دانشجویی کردی اساسا" یک پدیدە نوظهور است. شکلگیری این جنبش را میتوان در تغییرات نسبی درسیاستهای آموزشی-گزینشی حاکمیت، توسعەای نسبی در ایران و بهرمندی حداقلی کردها از این توسعە و رشدجنبش ملی کردها در چهار قسمت کردستان جستجو کرد.
آرش صالح در ادامه می افزاید: در خصوص نهادهایی کە نمایندگی جنبش دانشجویی کردی دارند باید گفت بە سبب اینکە جنبش دانشجویی ماهیتا در دستە جنبشهای نوین اجتماعی جای میگیرد لذا از ویژگیهایی کە جنبشهای اجتماعی کلاسیک دارند فاصلە دارد. اگر در جنبشهای کلاسیک رهبری و یا ساختار منسجم از ویژگیهای بنیادین هستند در جنبشهای نوین مانند جنبش زنان و دانشجویی این وژگیها نمود چندانی ندارند. لذا بدنە جنبش دانشجویی کردی بیش از آنکە ساختارمند باشد حاوی شبکەهایی از فعالین و نهادهای مختلف است. باید یاداور بشم کە هدف از نهادها نتنها نهادهای فیزیکی چون انجمنها و روزنامەها بلکە نهادهای فکری نیز هست. این شبکە بە طور کلی دارای قطبهای مختلفی است. اما بە طور کلی میتوان بە این نکتە اشارە کرد کە تشکلهای فراوانی در دانشگاههای ایران چە بە صورت رو زمینی و چە بە صورت زیر زمینی هستند کە در قالب این جنبش میگنجند و خود را در قالب آن معنی میکنند اما نهادهایی هم هستند کە توانستەاند از مرزهای یک دانشگاه فرا تر رفتە وساختاری فراگیرتر را نمایش میدهند منجملە اتحادیە دمکراتیک دانشجویان کرد.
متن کامل گفتگوی دانشجونیوز با آرش صالح در ادامه آمده است:
حسین ترکاشوند: به نظر میرسد که دیدگاه دانشجویان نسبت به جنبش دانشجویی کردی دیدگاه کاملی نیست و شناخت ها از یک سری نقص ها رنج می برد. لطف کنید توضیح دهید که این جنبش چگونه شکل گرفت.
جنبش دانشجویی کردی اساسا" یک پدیدە نوظهور است. شکلگیری این جنبش را میتوان در تغییرات نسبی درسیاستهای آموزشی-گزینشی حاکمیت، توسعەای نسبی در ایران و بهرمندی حداقلی کردها از این توسعە و رشدجنبش ملی کردها در چهار قسمت کردستان جستجو کرد.
تا قبل از آغاز دورە اصلاحات در ایران سیاستهای گزینشی نسبت بە کردها بسیار سختگیرانە تر از آنچە بود کە در این مدت وجود داشتە است. عموما" قبل از اصلاحات اصل بر این بود کە دانش آموزان کرد با و یا بدون دلیل در رشتە هایی چون علوم سیاسی، جامعە شناسی و حقوق و...پذیرش نمیشدند و در رشتەهای فنی، علوم و پزشکی هم در صورت گذشتن از فیلترهای بسیار سخت امکان پذیرش وجود داشت. بە عنوان مثال فارغ از رشتە اصولا" وجود هر نوع عضو یا هوادار احزاب در میان اقوام درجە چندم در صورت فاش شدن قطعا" بە بازماندن دانش آموز از راه پیدا کردن بە دانشگاه منجر میشد کە خوب این درصد بسیار بالایی از دانش آموزان را در بر میگرفت. بە هر حال پس از تغییر در برخی سیاستها عملا" این قوانین و دستورالعملها کمتر اعمال میشدند و در بسیاری موارد کە حساسیت کمتری را در بر داشت نادیدە گرفتە میشدند. این وضعیت اصولا"بە افزایش آمار دانشجویان کرد در دانشگاههای ایران انجامید.
همزمان یک رشد نسبی اقتصادی و باز شدن نسبی فضای سیاسی بە واسطە عقب کشیدن خطوط قرمز توسط حاکمیت مسیر را برای متشکل شدن این دانشجویان فراهم آوردە بود، علیرغم این گشایش نسبی در سختگیریهای حاکمیت اما بازهم مسائل مربوط بە کردستان در آنسوی غیر قابل دسترسی خطوط قرمز قرار داشت. بە همین دلیل اساسا" آنچە زمینەهای ذهنی این تشکلها را فراهم مینمود رشد جنبش های کرد در ورای مرزهای ایران بود. اگرچە همزمان در داخل ایران جنبش کلاسیک کردی هنوز تنها جنبش زندە ایران در تقابل با استبداد بود اما اساسا" هرگونە توسل بە شعارها و سمبلهای این جنبش توسط دانشجویانی کە همان دغدغە های مشترک را داشتند باعث هزینەای باور نکردنی و غیر قابل بازگشت میشد. در این میان جنبش ملی کردستان در عراق بسیار نقش بسزایی ایفا کرد. فارغ از رابطە تاریخی جنبشهای کرد در دو سوی مرزهای ایران و عراق، در این دورە مورد بحث ما یعنی از آغاز دهە هفتاد جنبش ملی کردستان در عراق چە بە لحاظ تئوریک و چە بە لحاظ تشکیلاتی کمک بسیار زیادی بە توسعە و رشد فعالیتها وتشکلات دانشجویی کردی نمود. آغاز این فعالیتها را عموما" بە بر گذاری مراسم یادبود حلبجە بر میگرداند. البتە حلبچە کە در کش و قوس درگیریهای ایران و عراق با اسلحە شیمیای مورد هجوم قرار گرفت نتنها یک تراژدی بسیار عمیق را برای یکپارچگی هویت ملی کردها فراهم آورد بلکە خود سمبلی بود از وضعیت کل کردستان.تمام فجایعی کە بە صورت پراکندە در تمام تاریخ کردساتن اتفاق افتادە بود بە یکبارە در حلبچە اتفاق افتاد، کشتار دستە جمعی و ژینوساید، تاخت و تاز همسایگان در آن، جنگ، چندپارە کردن، آوارگی، مرگ و .... از سوی دیگر حلبچە تا آن زمان از نگاه حاکمیت نتنها حساسیت خاصی نداشت بلکە احتمالا" چون میتوانست خود را هم در مقام قربانی جای دهد خوشایند بود. بر همین اساس مراسمات یادبودحلبچە بە آغازی برای تشکل پیدا کردن دانشجویان کرد تبدیل شد و همزمان بە دلیل حضور احزاب کرد عراقی در ایران و ذی نفع بودنشان در مسئلە، از سوی آنان در تشکل دادن بە این فعالیتها، جە بە لحاظ تئوریک و چە بە لحاظ لجستیک کمک شد. بە هر ترتیب با گذشت زمان این فعالیتها شبکە گستردەای از فعالین دانشجوی کرد را بە وجود آورد. در قدم اول این شبکە ها از راه اندازی شب شعرها، انجمنهای ادبی و گاها" غیر ادبی و نشریات دانشجویی آغاز کردند و در نهایت توانستند کە در تمام دانشگاههای ایران با هم مرتبط شدە و با بە وجود آوردن تشکلهای سراسری چون اتحادیە دمکراتیک دانشجویان کرد در سال١٣٨٣ و دیگر شبکە های غیر متشکل مرتبط یا غیر مرتبط با اتحادیە در فورم یک جنبش دانشجویی نسبتا"یکپارچە و هماهنگ عمل کنند.
از مبنای تئوریک این جنبش و مطالباتش برای ما بگویید. اصولا چه نهادهایی میتوانند این مطالبات و خواسته ها را نمایندگی کنند.
جنبش دانشجویی کردی مبتنی بر آگاهی سیاسی شکل یافتە کە حول شکاف ملی یا اتنیکی در ایران مجتمع شدە است. در واقع جنبش دانشجویی کردی جدا از آگاهی ملی یا اتنیکی کردها در ایران نیست. بر همین اساس مبانی تئوریک جنبش داشجویی کردی هم ریشە درمبانی تئوریک جنبش ملی کردها دارد. اگر نگاهی بە نشریات دانشجویی کردی افکندە شود عناصر اساسی محتوای این نشریات یا بە طور کلی تولیدات جنبش دانشجویی کردی ازدو آبشخوراساسی نشات میگیرد یکی اندیشە چپ و انتقادی و دیگری ناسیونالیسم کردی. عامل ساختار و فرهنگ در این تولیدات و در مبانی جنبش دانشجویی ازاساسی ترین عوامل بەشمار می آیند.
اما در خصوص نهادهایی کە نمایندگی جنبش دانشجویی کردی دارند باید گفت بە سبب اینکە جنبش دانشجویی ماهیتا" در دستە جنبشهای نوین اجتماعی جای میگیرد لذا از ویژگیهایی کە جنبشهای اجتماعی کلاسیک دارند فاصلە دارد. اگر در جنبشهای کلاسیک رهبری و یا ساختار منسجم از ویژگیهای بنیادین هستند در جنبشهای نوین مانند جنبش زنان و دانشجویی این وژگیها نمود چندانی ندارند. لذا بدنە جنبش دانشجویی کردی بیش از آنکە ساختارمند باشد حاوی شبکەهایی از فعالین و نهادهای مختلف است. باید یاداور بشم کە هدف از نهادها نتنها نهادهای فیزیکی چون انجمنها و روزنامەها بلکە نهادهای فکری نیز هست. این شبکە بە طور کلی دارای قطبهای مختلفی است. اما بە طور کلی میتوان بە این نکتە اشارە کرد کە تشکلهای فراوانی در دانشگاههای ایران چە بە صورت رو زمینی و چە بە صورت زیر زمینی هستند کە در قالب این جنبش میگنجند و خود را در قالب آن معنی میکنند اما نهادهایی هم هستند کە توانستەاند از مرزهای یک دانشگاه فرا تر رفتە وساختاری فراگیرتر را نمایش میدهند منجملە اتحادیە دمکراتیک دانشجویان کرد.
آقای صالح، نسبت جنبش دانشجویی کردی با جنبش سراسری دانشجویی چیست؟ چرا این تفکیک وجود دارد.
اگر بخواهیم شناخت درستی از جنبشهایی کە بە جای گسترەای ملی در ایران گسترەای اقلیمی یا منطقەی را در برگرفتەاند داشتە باشیم ناچار از پرداختن بە مفهایمی چون دولت ملت و ساختارهای اتنیکی در ایران هستیم. تلاش برای شکل گیری دولت ملت در ایران نتوانستە بە شکلگیری یک روح مشترک ملی بیانجامد و این بە نظر من توضیح سادە ای برای وجود این تفکیکهاست. آنچە کە همراه با صفت سراسری در ایران شناختە میشود برخلاف آنچە کە از معنای این مفهوم انتظار میرود در بر گیرندە مطالبات و ارادە کل جامعە ایران نیست. چرایی این مسئلە میتواند این باشد کە شکل گیری دولت ملت در ایران برخلاف آنچە کە بعد از عهدنامە وستفالیا در اروپا اتفاق افتاد در نتیجە توافق فئودالها نبودە است بلکە در اثر مسلط شدن نهادهای سیاسی اجتماعی اتنیسیتە فارس در جغرافیای ایران بە وجود آمدە. نتیجە اول چنین روندی این شدە است کە تفکیک در بین حاشیە و متن شکل گرفتە، یعنی اساسا" ساختارها و نهادهای اجتماعی حاشیە یا دیگر اتنیسیتە ها هیچ دخالت یا تاثیری در حوزە سیاست یا روند سیاست گذاری نداشتە و ندارند. بە همین دلیل آنچە کە بە نام سراسری از آن نام میشود تنها آن ساختارها و نهادهای اجتماعی را برمیگردد کە پایە های اجتماعی قدرت سیاسی را در ایران فراهم میاورد کە همانا ساختارها و نهادهای اتنیسیتە فارس است. بر همین اساس هیچ کس در ایران انتظاری ندارد کە مثلا" بازار، نهادهای دینی و یا نارضایتیهای مردم کرمانشاه، گرگان، اهواز ویا زاهدان تاثیری در سیاست در ایران داشتە باشند اما بازار تهران و اصفهان همیشە توانستە اند کە پایەهای قدرت سیاسی را بلرزانند. لذا ماطلبات اتنیسیتە ها در چارجوبهای کاملا" متفاوتی شکل میگیرند. این دستە از مطالبات دیگر در چارچوب مقاومت در برابر ساختار سلطە و مقاومت برای بقا میگنجند.
این مسئلە از جنبش دانشجویی هم بە دور نماندە و بە همین دلیل جنبش دانشجویی کردی با چارچوب و مطالبات متفاوتی خود را در کنار دیگر جنبشها تعریف میکند. اما از سوی دیگر انسان مدرن تنها حامل یک هویت خاص نیست و هویتهای گوناگونی انسان مدرن را شکل میدهند. یک دانشجوی کرد میتواند خود را هم با دیگر دانشجوها تعریف کند و هم در چارچوب گروه اتنیکیش. بە همین دلیل جنبش دانشجویی کردی خود را در موازات جنبش دانشجویی سراسری تعریف میکند و تاریخ نزدیک نشان دهندە این است کە در بعضی مقاطع همکاریهایی ارگانیکی وجود داشتە و هچنین دانشگاهها اساسا" فارغ از از موقعیت جغرافیای و فارغ از تاثیرات ناشی از مقولات اتنیکی یا ملی همیشە سنگر مبارزە با استبداد بودە اند.
این جنبش خودش را در مواجهه با احزاب کرد و در کل آن چیزی که کردها از آن به نام جنبش ملی کرد یاد می کنند، چه روشی داشته است.
در پاسخ بە این سوال شما باید یک تفکیکی را کە در فعالیتهای دانشجویی کردی وجود دارد مشخص نمود. در میان فعالیتهای دانشجویی دانشجویان کرد دو گونە ساختار و تشکیلات وجود دارد. یکی ساختار و تشکیلاتی کە مستقل هستند و بەصورت علنی و رسمی فعالیت میکنند و دستە دیگر تشکیلات احزاب کرد هستند کە در دانشگاهها و در میان دانشجویان کرد مشغول بە فعالیت و عضو گیری هستند. خوب دستە دوم کە اساسا" شاخە دانشجویی احزاب میباشند و از الگوی خاص خود پیروی میکنند. اما دستە دوم دارای وضعیت بغرنجتری هستند بە این معنا کەاز طرفی جنبش دانشجویی نمیتواند رویکردی منتقادانە نسبت بە جامعە سیاسی نداشتە باشد و از سوی دیگر احزاب کرد تجسم بیرونی یک سری مطالبات هستند کە خود جنبش دانشجویی کردی هم مبتنی بر آنها شکل گرفتە. بر همین اساس جنبش دانشجویی کردی اساسا" ضمن نزدیکی گفتمانی با احزاب کرد دارای رویکردی منتقدانە نسبت بە آنها هم هست.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
توجه:فقط اعضای این وبلاگ میتوانند نظر خود را ارسال کنند.